Kanon Biblii

Biblia ma swój katalog, czyli spis pozycji, obejmujący tylko te księgi, które odpowiadają jej ramom, jej celowi i funkcji. W myśl tego w Biblii nie mogła się znaleźć żadna księga przypadkowa. Mierniki będące podstawą wyboru określił Bóg. Taki katalog, zbiór lub spis ksiąg uważanych za autentycznie natchnione przez Boga, nazywa się kanonem.

W starożytności za miarę często służyła trzcina (hebr. kané), dlatego z czasem termin ten zaczęto używać w znaczeniu miary. Jeden z pisarzy biblijnych, apostoł Paweł, użył pochodnego od tego hebrajskiego terminu, greckiego słowa kanòn np. w odniesieniu do reguły postępowania. Tak więc do kanonu należą księgi uważane za autentyczne, natchnione przez Boga, Stwórcę, i z tego powodu zasługujące na to, by ich używać jako miary przy ustalaniu właściwych wierzeń i nauk, czy reguł postępowania. Nie należy wcale mniemać, że dopiero po skompletowaniu kanonu hebrajskiego, które miało miejsce w V wieku p.n.e., stało się jasne, które księgi należą do natchnionego Pisma Świętego. Księgę spisaną przez Mojżesza Izraelici od początku uważali za natchnioną. W owym czasie sam tylko skompletowany pięcioksiąg stanowił kanon. Dalsze więc objawienia zamierzeń Bożych dane ludziom, musiały się ze sobą zgadzać i harmonizować z regułami prawidłowego sposobu wielbienia Boga, to jest zgodnego z wolą Bożą, określonej w tej właśnie księdze. Sam Bóg zresztą określił jak rozpoznać proroctwo rzeczywiście pochodzące od Niego dzięki czemu można zbadać kanoniczność ksiąg proroczych. (V Mojżeszowa 13:1-3; 18:20-22). Porównywanie każdej takiej księgi pism hebrajskich "Starego Testamentu" z całą Biblią może zweryfikować ponad wszelką wątpliwość, czy owi prorocy wypowiadali "słowo" w imieniu Boga Biblii, JHWH, i czy ono "sprawdziło się lub spełniło" całkowicie - jeśli dotyczyło naszej przeszłości, czy choćby częściowo - jeśli dotyczyło i przyszłości.

Zapoczątkowanie zestawiania i katalogowania kanonu hebrajskich ksiąg Biblii przypisywane jest Ezdraszowi, a zakończenie tej pracy Nehemiaszowi. Pierwsze odstępstwo od kanonu hebrajskiego nastąpiło już na przestrzeni 250-150 p.n.e. kiedy to Grek, Ptolemeusz II Filadelf, król Egiptu, poganin, (nie-Żyd w sensie religijnym) zainicjował tłumaczenie hebrajskiej Biblii na język grecki. W trakcie prac nad tym przekładem (Septuaginta), dołączono księgi historyczne, których nigdy dotąd kanon hebrajski nie uznawał za natchnione, np. Mądrość Syracha, księgi Machabejskie, niewątpliwie ważne historyczne księgi, lecz nigdy dotąd nie uważane za natchnione. Było to do tego stopnia bulwersujące dla Żydów, że daleko później, w Talmudzie (zbiór rabinistycznych komentarzy) dzień zakończenia pracy nad Septuagintą został przyrównany do czarnego dnia Starego Testamentu, dnia sporządzenia i wyniesienia przez Izraelitów złotego cielca.

Starożytny, tradycyjny kanon żydowski wymienia znanych obecnie 39 natchnionych ksiąg, jednak wylicza 24 lub 22 księgi, łącząc niektóre obecnie znane księgi. To drugie zestawienie wymieniające 22 księgi, jest o tyle wdzięczniejsze, że łącząc Księgę Rut z Księgą Sędziów, oraz Lamentacje (Treny) z Księgą Jeremiasza uzyskuje ilość ksiąg równą ilości liter w alfabecie hebrajskim.

Józef Flawiusz był jednym z pierwszych, którzy tak ułożyli listę tych 22 ksiąg w Biblii:
("Nie posiadamy tysięcy ksiąg niezgodnych, a nawet sprzecznych z sobą, lecz tylko dwadzieścia dwie. Zawierają one kronikę od zarania dziejów (...). Pięć z nich to księgi Mojżesza, których treścią są prawa i tradycyjna historia od stworzenia człowieka aż do śmierci prawodawcy. (...) Co do okresu od śmierci Mojżesza aż do śmierci Artakserksesa, następcy Kserksesa na tronie perskim, to prorocy, którzy żyli po Mojżeszu, opisali wydarzenia swoich czasów w trzynastu księgach. Pozostałe cztery zawierają hymny do Boga i przepisy odnoszące się do postępowania ludzi w życiu"
(Przeciw Apionowi, tłum, J. Radożycki, księga I, 8, [38-41])

W 90 roku Synod Żydowski w Jamnia/Jabneh oficjalnie potwierdził starożytny kanon hebrajski.

Ów kanon hebrajski obejmuje:

Prawo
• 1. Rodzaju
• 2. Wyjścia
• 3. Kapłańska
• 4. Liczb
• 5. Powtórzonego Prawa

Prorocy
• 6. Jozuego
• 7. Sędziów
• 8. Samuela (1 i 2 jako jedna księga)
• 9. Królów (1 i 2 jako jedna księga)
• 10. Izajasza
• 11. Jeremiasza
• 12. Ezechiela
• 13. Dwunastu proroków: Ozeasza, Joela, Amosa, Abdiasza, Jonasza, Micheasza, Nahuma, Habakuka, Sofoniasza, Aggeusza, Zachariasza, Malachiasza

Pisma
• 14. Psalmy
• 15. Przysłów
• 16. Hioba
• 17. Pieśń nad Pieśniami
• 18. Rut
• 19. Lamentacje
• 20. Kaznodziei
• 21. Estery
• 22. Daniela
• 23. Ezdrasza (z Nehemiasza)
• 24. Kronik (1 i 2 jako jedna księga)

Chrystus Jezus, a w ślad za nim członkowie zboru wczesnochrześcijańskiego, uznawali ten właśnie kanon, za natchnione Pismo Święte. Jezus i natchnieni pisarze chrześcijańskich pism Nowego Testamentu, powoływali się wyłącznie na te księgi, a cytaty wprowadzali zwrotami "jak jest napisane", czym poświadczali, iż jest to Słowo Boże. (vide: Mateusza 4:4; Mateusza 4:7; Mateusza 4:10; Mateusza 11:10; Mateusza 21:13; Mateusza 26:24; Mateusza 26:31; Marka 1:2; Marka 7:6; Marka 9:13; Marka 9:12; Marka 11:17; Marka 14:21; Marka 14:27; Łukasza 2:23; Łukasza 3:4; Łukasza 4:4; Łukasza 4:8; Łukasza 4:10; Łukasza 4:17; Łukasza 7:27; Łukasza 10:26; Łukasza 19:46; Łukasza 20:17; Łukasza 21:22; Łukasza 22:37; Łukasza 24:27; Łukasza 24:44; Łukasza 24:46; Jana 2:17; Jana 6:31; Jana 6:45; Jana 8:17; Jana 10:34; Jana 12:14; Jana 12:16; Jana 15:25; Dzieje Apostolskie 1:20; Dzieje Apostolskie 7:42; Dzieje Apostolskie 13:29; Dzieje Apostolskie 13:33; Dzieje Apostolskie 15:15; Dzieje Apostolskie 23:5; Dzieje Apostolskie 24:14; Rzymian 1:17; Rzymian 2:24; Rzymian 3:4; Rzymian 3:10; Rzymian 4:17; Rzymian 4:23; Rzymian 8:36; Rzymian 9:13; Rzymian 9:33; Rzymian 10:15; Rzymian 11:8; Rzymian 11:26; Rzymian 12:19; Rzymian 14:11; Rzymian 15:3; Rzymian 15:9; Rzymian 15:21; 1Koryntian 1:19; 1Koryntian 1:31; 1Koryntian 2:9; 1Koryntian 3:19; 1Koryntian 4:6; 1Koryntian 9:-11; 1Koryntian 10:7; 1Koryntian 14:21; 1Koryntian 15:45; 1Koryntian 15:54; 2Koryntian 4:13; 2Koryntian 8:15; 2Koryntian 9:9; Galacjan 3:10; Galacjan 3:13; Galacjan 4:22; Galacjan 4:27; Hebrajczyków 10:7; 1Piotra 1:16; Objawienie 1:3; Objawienie 20:12).

Ani Jezus, ani żaden jego uczeń nigdy nie powoływał się czy cytował z tzw. ksiąg deuterokanonicznych. Pod koniec II wieku n.e. więc około 100 lat po spisaniu ostatniej księgi NT, powszechnie uznawano cztery Ewangelie, Dzieje Apostolskie, i 12 Listów Pawła. Spośród pierwszych katalogów jednym z najciekawszych jest fragment dokumentu znaleziony przez L. A. Muratoriego w Bibliotece Ambrosiana w Mediolanie i opublikowany przez niego w 1740 roku. Tekst ten pozbawiony jest początku, ale od miejsca w którym się zaczyna wymienia ewangelię Łukasza jako "trzecią". Napisany jest po łacinie i pochodzi z drugiej połowy II wieku.

Niżej prezentujemy, jako podstawy doboru ksiąg, które zostały włączone do kanonu NT, ważniejsze wczesne katalogi tekstów chrześcijańskich, w kolejności (w nawiasach pytajnikiem zaznaczono wartości wątpliwe, to jest albo nie wynikające wprost z katalogu, albo jeśli stosunek autora katalogu do danej księgi nie jest pewny):

Wymienione tu źródła nie zawsze są katalogami, toteż oczywiście, fakt, iż autor nie wymienia jakiejś księgi, nie podważa to jej kanoniczności, ponieważ nie wspomina o niej chociażby ze względu na to, iż nie było to potrzebne w omawianej przez niego kwestii.

W Kościele Rzymsko-Katolickim Sobór Florencki (1442 r.) określił kanon ksiąg obojga testamentów, lecz dopiero Sobór Trydencki w 1546 roku podał oficjalną definicję kanonu. Sobór ten uznał za kanoniczne i natchnione te księgi apokryficzne, które nigdy nie wchodziły w skład kanonu hebrajskiego, rozmijając się zarówno z żydowskimi uczonymi jak i z tradycyjnym starożytnym hebrajskim kanonem (Rzymian 3:1-2).

Biblia